Een terugblik op deel 1 van de Leergang Digitale Transformatie
De kop is eraf. We hebben het eerste deel van de Leergang Digitale Transformatie afgerond met wrap-up. Tussen de post-its, discussies en nieuwe inzichten staat één vraag open:
“Waarom moet een hogeschool in deze tijd eigenlijk digitaal transformeren?”
De Energie-analogie: Van Ego naar Eco
Op zoek naar een antwoord op deze vraag las ik met veel interesse het artikel van Marco Derksen over de energietransitie.
In de oude wereld was energie centraal en lineair: een grote centrale verbrandde fossiele brandstoffen en duwde stroom naar de passieve consument.
In de nieuwe wereld is energie decentraal en regeneratief: we zijn allemaal ‘prosumers’ geworden in een slim netwerk (Smart Grid) dat zichzelf in balans houdt en herstelt.
Als je op deze manier naar hoger onderwijs kijkt, zie je dat het onderwijs nog vaak in de ‘fossiele stand’ staat. We zien de hogeschool als het centrale instituut waar studenten (consumenten) naartoe komen om kennis (brandstof) te halen. Na vier jaar is de tank vol, geven we een diploma en zeggen we: “Succes, je bent klaar.”
Dat model is failliet. Kennis veroudert te snel en de maatschappij is te complex geworden voor lineaire oplossingen.
De transitie: Leren IS werken
Ik zie een mooie parallel in drie grote maatschappelijke transities:
- De energietransitie: Van verbruiken (fossiel) naar een circulair systeem dat zichzelf voedt.
- De zorgtransitie: Van genezen naar gezondheid (preventie en vitaliteit).
- De onderwijstransitie: Van opleiden tot startkwalificatie naar leven lang ontwikkelen.
Maar leven lang ontwikkelen is meer dan af en toe een cursus volgen. Het vraagt om een model waarin leren en werken gelijkwaardig zijn. We bewegen weg van het individu dat ‘even uit het werk stapt’ om te leren, naar het team dat leert terwijl het werkt. De werksituatie zelf wordt de leeromgeving, zie ook de artikelen over ‘andersom het roer om‘.
Net zoals we in de zorg niet meer wachten tot iemand ziek is, moeten we in het onderwijs stoppen met denken dat leren ophoudt na het diploma. Todd Rose schreef in zijn boek ‘The End of Average’ over ‘Education in the age of individuals’:
“these three concepts – granting credentials, not diplomas; replacing grades with competency; and letting students determine their educational pathways – can help transform higher education from a system modeled after Taylorist factories that values top-down hierarchy and standardization, to a dynamic ecosystem where each student can pursue the education that suits her of him best”.
De hogeschool van de toekomst is geen tankstation waar je één keer stopt, maar een ‘laadpaal-netwerk’ dat aanwezig is op de werkvloer. Het nieuwe paradigma gaat over collectief lerend vermogen. Kennis veroudert zo snel dat ‘klaar zijn’ niet meer bestaat. Het gaat niet om de voorraad kennis van één persoon, maar om het vermogen van een team om zich continu aan te passen aan nieuwe uitdagingen.
Daarin zit de wederkerigheid van het model: professionals en studenten werken samen aan reële vraagstukken. De professional brengt praktijkervaring in, de student brengt frisse blik, en samen vormen ze een lerend ecosysteem dat de regio sterker maakt.
De rol van AI: geen gadget, maar verbinder
De netwerkgedachte voor leren en ontwikkelen is niet nieuw, maar hoe organiseer je dit in de dagelijkse hectiek van een bedrijf of instelling? Hoe zorg je dat leren en werken naadloos in elkaar overlopen? Dat kan niet met de bestaande systemen.
Daar kunnen we AI voor inzetten.
Niet als handige tool voor de individuele student om sneller een verslag te schrijven, maar als de intelligentie die het team ondersteunt. In het onderwijs van de toekomst gebruiken we AI-technologie om kennis ‘just-in-time’ op de werkvloer te brengen.
AI helpt ons om de juiste mensen (studenten, alumni, experts) realtime aan elkaar te matchen rondom maatschappelijke vraagstukken (wicked problems) in multidisciplinaire teams. Voorbeeld: Een team in de zorg loopt vast op een complex ethisch vraagstuk. De AI suggereert niet alleen literatuur, maar zegt: “Een projectgroep van Technische Bedrijfskunde en een Alumnus Ethiek werken aan een vergelijkbaar thema. Zal ik ze koppelen aan jullie team?” Zo wordt de werksituatie direct verrijkt met relevante kennis en connecties.
Wrap up Deel 1
De conclusie van deze wrap-up: we transformeren de hogeschool niet om het oude efficiënter te maken. We transformeren om de stap te kunnen maken van instelling naar platform in een regeneratief ecosysteem. Een ecosysteem waarin leren en werken versmelten en waarin niet de ‘ik’, maar de ‘wij’ centraal staat.
En nu? Als we een visie hebben moeten we aan de slag met de strategie en de executie. Waar organiseren we de innovatie? Die vraag stelden we ons ook in het college over de business model shifts. Daar schreef ik al dat we bij de HAN ruimte moeten creëren voor experimenten, zonder de dagelijkse operatie uit het oog te verliezen. Dat vraagt om een cultuur waarin zowel executie als innovatie worden gewaardeerd. Kiezen we voor de speedboot naast de mammoettanker en hoe bewegen we richting een ambidextere organisatie met zowel een stevige, hiërarchische structuur als een adaptief netwerk?
Ik ben heel benieuwd naar het vervolg van het traject waar we gaan kijken naar de ‘wat’ en de ‘hoe’.
Leave a Reply