Tijdens het vierde college van de leergang digitale transformatie bij de HAN kregen we bezoek van Patrick van der Pijl, oprichter van Business Models Inc. Zijn boodschap was helder: innovatie is geen luxe, maar een noodzaak. En het Business Model Canvas is daarbij een onmisbaar instrument. Een verslag van een inspirerende stoomcursus business model denken, met praktische inzichten en concrete voorbeelden die laten zien hoe je van idee tot waardecreatie komt.
Technologie – met name het internet – heeft de afgelopen twintig jaar alles op zijn kop gezet. Bedrijven die niet meegingen, zoals V&D, betaalden de prijs. De vraag is niet langer of je moet innoveren, maar hoe. Patrick van der Pijl liet zien dat het Business Model Canvas hierbij een krachtig hulpmiddel is. Het helpt je om antwoord te geven op cruciale vragen: Where is value? En vooral: Where is value next?
Van Bierviltje tot Strategisch Schaakbord
Het Business Model Canvas is eigenlijk een doorontwikkeling van idee op een bierviltje als strategisch kader dat de organisatie in twee fundamentele delen verdeelt. Aan de ene kant heb je EXECUTE: de dagelijkse uitvoering van je business. Aan de andere kant SEARCH: het experimenteren en leren, het navigeren in het onbekende. Beide vragen om verschillende kwaliteiten en benaderingen.
Mijn observatie: Veel organisaties – ook in het onderwijs – focussen te veel op executie en te weinig op search. Terwijl juist die balans cruciaal is om relevant te blijven. Belangrijke vraag: waar organiseer je je innovatie?
De Gouden Driehoek: Waardepropositie, Klant en Kanalen
Een succesvol business model draait om drie bouwstenen ( meest essentiële en onderling afhankelijk) die de basis vormen van het creëren van waarde voor de klant:
- Value proposition: Wat bied je dat uniek is?
- Klant: Voor wie bied je het aan? Wie is je klant écht? (Spoiler: dat is niet altijd degene die betaalt.)
- Kanalen: Hoe bereik je die klant om de waarde te leveren?
Voorbeeld: Nespresso. Zij weten precies wie hun klant is en wat die waardeert: gemak, kwaliteit en status. Dat is geen toeval, maar het resultaat van diepgaande klantkennis.
Reflectie: Bij de HAN vraag ik me af: wie is onze klant? De student, de docent, het bedrijfsleven? En wat is onze value proposition? Hoe kunnen we die nog beter afstemmen op hun behoeften?
Business Model Shifts
Technologie maakt verschuivingen in business modellen mogelijk: Business Model Shifts. Patrick schetste drie shifts:
1. Van Product naar Service
Voorbeeld: Swapfiets. Klanten willen geen fiets bezitten, maar altijd kunnen fietsen. Een abonnement biedt gemak en zekerheid. Dankzij technologie – en data – is deze shift mogelijk.
Vraag: Kunnen we in het onderwijs ook meer denken in termen van services? Bijvoorbeeld: niet een diploma verkopen, maar een levenslange leerervaring?
2. Van Lineair naar Circulair
Voorbeeld: Everphone. Je betaalt voor het gebruik van een telefoon, niet voor het bezit. Als je telefoon kapot gaat of gestolen wordt, regelt Everphone een nieuwe. Circulair en klantvriendelijk.
Inspiratie: Hoe kunnen we bij de HAN circulair denken toepassen? Bijvoorbeeld door kennis en middelen te delen in plaats van te “verkopen”?
3. Van Shareholder naar Stakeholder
Voorbeeld: Vollpension. Een koffietent die ouderen en jongeren samenbrengt, en zo een maatschappelijk probleem (eenzaamheid) omzet in een winstgevend model.
Mijn gedachte: Hoe zou dit er voor de HAN uitzien? Waarde creëren voor alle stakeholders, niet alleen voor de instelling zelf.
Digital First: Andere Wetten, Andere Kansen
Digitale businessmodellen spelen volgens andere regels. Denk aan Spotify, dat de muziekindustrie democratiseerde.
Key takeaway: In een digitaal model draait alles om snelheid, schaalbaarheid en data. Je moet weten wie je klant is en wat hun pains en gains zijn. Pas dan kun je een propositie ontwikkelen die echt aanslaat. Data en demografie zijn onvoldoende, de echte vraag is: wat wil de klant voor elkaar krijgen in het leven?
Praktijkvoorbeeld: Patrick vertelde over een project bij de Hogeschool Utrecht, waar ze aannames valideerden door direct met individuen in gesprek te gaan. Mijn les: Ga niet af op aannames, maar op echte data en verhalen – ga in gesprek met je klant!
Miro: Het Canvas als Samenwerkingstool
Ook het Business Model Canvas zelf ondergaat een digitale transformatie. Met tools zoals Miro kun je er samen aan werken, waar je ook bent. En AI voegt hier interessante toepassingen aan toe zoals het omzetten van wireframes in werkende apps.
Mijn uitdaging voor morgen: Inzet van Miro om een digitaal business model te ontwerpen en te onderzoeken hoe we de AI mogelijkheden kunnen inzetten.
De Moeilijkste Vraag: Wat is Je Propositie?
Het lastigste onderdeel? Een goede value proposition maken. Dat begint met een duidelijke visie. Wat wil je bereiken? Voor wie? En waarom?
Voorbeeld: Ring, een deurbel die ‘pakjes aanneemt’ als je niet thuis bent. De pijn (je mist je pakket) en de winst (je krijgt het wel) zijn helder. Maar je moet wel weten wie je klant is.
Toepassing op de HAN: Wat zijn de pains en gains van onze studenten? Hoe kunnen we die beter bedienen?
Innovatorsdilemma: Links en Rechts Denken
Patrick waarschuwde voor het innovatorsdilemma: aan de linkerkant van het bierviltje (search) ontwikkel je nieuwe ideeën, maar aan de rechterkant (execute) gelden andere normen. De kunst is om beide werelden te verbinden.
Mijn conclusie: Bij de HAN moeten we ruimte creëren voor experimenten, zonder de dagelijkse operatie uit het oog te verliezen. Dat vraagt om een cultuur waarin zowel executie als innovatie worden gewaardeerd. Een aantal jaren geleden ben ik hier mee gestart in het project DLWO2021, deels zijn deze experimenten uitgegroeid naar hanbrede projecten en implementaties (digitaal toetsen (ANS), digitaal leren (digitaal leerplatform met Brightspace, eJournal en FeedbackFruits) en we werken nu aan de inrichting van geregisseerde experimenteerruimte.
Oproep tot Actie: Van Trends naar Proposities
Patrick gaf ons een opdracht: Hoe ziet een compleet digitaal model voor de HAN eruit? Dat is een vraag die ik me nu ook stel. Hoe kunnen we technologie gebruiken om onze missie – kennis delen en studenten voorbereiden op de toekomst – nog beter te vervullen? In de uitwerking hebben we ons gericht op LLO (leven lang ontwikkelen) en dat bleek nog een hele ingewikkelde uitdaging.
Mijn uitdaging aan jou: Wat is jouw aha-erlebnis als het gaat om businessmodellen? En hoe kunnen we samen de stap maken van trends naar concrete proposities?
Dit blog is gebaseerd op het vierde college van de leergang digitale transformatie bij de HAN, met gastspreker Patrick van der Pijl van Business Models Inc. Heb je ideeën of wil je meedenken? Laat het me weten in de reacties! Dit artikel is geschreven met hulp van Le Chat (Mistral).
Leave a Reply