We staan op een kruispunt in het onderwijs. Aan de ene kant lonkt de belofte van AI: efficiëntie, tijdwinst en gepersonaliseerd leren. Aan de andere kant is er de fundamentele vraag waar we die technologie eigenlijk voor inzetten.
In een recente bijdrage op LinkedIn verwijst onderwijsmaker Barend Last naar een artikel dat precies de vinger op de zere plek legt. De kern van het betoog? De meeste AI in het onderwijs richt zich momenteel op het optimaliseren van informatieoverdracht.
En dat is precies waar de schoen wringt.
Het Streetlight Effect
Er zit een gevaarlijke cirkelredenering in onze huidige benadering van onderwijstechnologie:
“We automatiseren wat we kunnen automatiseren, we meten wat we kunnen meten”
Dit doet denken aan het Streetlight Effect: we zoeken onze sleutels onder de lantaarnpaal, niet omdat ze daar liggen, maar omdat daar het licht is. Doordat AI uitblinkt in patroonherkenning en dataverwerking, zijn we geneigd het onderwijs zo in te richten dat het “leesbaar” wordt voor de machine. We optimaliseren toetsing, we automatiseren oefeningen en we stroomlijnen de logistiek van kennisoverdracht.
Maar is dat “goed onderwijs”? Of is dat slechts het efficiënter maken van het oude onderwijs?
De olifant in de klas: Big Tech
Wat deze discussie extra complex maakt, is de herkomst van deze technologie. Ondanks het feit dat OpenAI van origine nobele plannen had met GenAI zwichten ze nu voor het grote geld en de clicks. De doorontwikkeling van AI richt zich niet op beter onderwijs, maar op aandeelhouderswaarde.
Het grote geld zit nu eenmaal niet in kritisch denkend burgerschap, maar in entertainment en engagement. De algoritmes zijn getraind om onze aandacht vast te houden, niet om ons diepgaand te laten reflecteren. Wanneer we deze tools – ontwikkeld voor consumptie en gemak – onkritisch importeren in het klaslokaal, importeren we ook hun achterliggende waarden. We vragen ons af waarom leerlingen moeite hebben met concentratie en diepgang, terwijl we ze bedienen met tools die zijn ontworpen voor de snelle dopamine-kick.
Het risico is dat we het onderwijs onbedoeld omvormen tot edutainment: leuk, flitsend en makkelijk meetbaar, maar zonder de essentiële wrijving die nodig is om echt iets te leren.
Optimalisatie vs. Transformatie
De vraag die nu voorligt, is of we afstevenen op een toekomst die we simpelweg beter kunnen automatiseren, of dat we streven naar een toekomst waarin de goede dingen van het onderwijs (de menselijke connectie, de ‘lastige’ gesprekken, de sociale vorming) centraal blijven staan, slim ondersteund door technologie.
Als we technologie alleen inzetten waar het ‘t sterkst is (rekenkracht, snelheid, entertainment), zonder onze eigen pedagogische waarden te bewaken, verwordt onderwijs tot een administratief proces in een flitsend jasje.
De rol van de docent
Misschien wel het belangrijkste inzicht in deze discussie is de menselijke factor. Technologie is een antwoord, maar wat was de vraag ook alweer? Als een docent niet ervaart dat er een probleem is – als hij of zij vindt dat er in de klas “niks aan de hand is” – dan is het zinloos om daar technologie tegenaan te gooien. Innovatie zonder ervaren urgentie is gedoemd te mislukken.
Dit is een fundamentele wet van verandermanagement. Technologie is een oplossing, maar als de docent geen probleem ervaart, is de technologie overbodig of zelfs storend.
Er zijn hier twee scenario’s mogelijk:
- De docent heeft gelijk: Het onderwijs in die klas is van hoge kwaliteit, er is menselijk contact, en de leerlingen floreren. Technologie toevoegen “omdat het moet” zou hier afbreuk doen aan de kwaliteit. (Don’t fix what isn’t broken).
- De docent ziet het probleem (nog) niet: De wereld om de school heen verandert (bijv. de rol van kennis, de komst van AI op de werkvloer), maar het onderwijs in de klas blijft statisch. Hier is het niet de taak om technologie te pushen, maar om de visie op wat “goed onderwijs” is te herijken.
Laten we stoppen met het blindelings automatiseren van wat kan en het importeren van verdienmodellen uit Silicon Valley. Laten we in plaats daarvan beginnen met wat we willen en wie we willen zijn. Laten we technologie gebruiken om de menselijke interactie niet te vervangen of te vermaken, maar juist te verdiepen.
Deze blog is geschreven met hulp van Gemini.
Leave a Reply